Veendorpenlandschap​
Het veendorpenlandschap bestaat voornamelijk uit agrarisch ontgonnen veen. Dit is vanaf het jaar 1000 n. Chr. vrijwel geheel vormgegeven door het boerenbedrijf van de bewoners.
​
De meest kenmerkende onderdelen van het veendorpenlandschap zijn de lintbebouwing, de opstrekkende verkaveling en de vele sloten en kanalen voor afwatering. Wat opvalt aan de kanalen zijn de vele sluizen en gemalen.
​
​
Op deze pagina leest u meer over de onderdelen van het veendorpenlandschap en hoe deze door de jaren heen zijn ontwikkeld en het landschap hebben gevormd tot het huidige beeld.
​
Agrarisch veen​
Veel van het veendorpenlandschap bestaat uit agrarisch ontgonnen veen.
​
Tegenwoordig zichtbaar dankzij grote lange akkers met veel sloten en lange zichtlijnen.
​
​
Plaatje van akkers in ontgonnen veengebied
Opstrekkende verkaveling​
​
De wijze van ontginning in het veenlandschap zorgt voor het kenmerkende opstrekkende verkavelingspatroon.
​
Door de ruilverkavelingen in de 20ᵉ eeuw zijn veel kavels tegenwoordig minder smal maar in grote lijnen is de opstrekkende structuur nog steeds duidelijk herkenbaar.
Illustratie van de kavelstructuur van opstrekkende verkaveling
Lintbebouwing​
​
In het agrarisch veen is de meest voorkomende vorm van bewoning in zogeheten lintbebouwing.
Lint bebouwing is één lange weg met hieraan enkele boerderijwoningen. Vaak vooral aan één zijde en enkele ongelijk verdeeld aan de overzijde.
Op wat dorpskernen na is dit hedendaags nog steeds de typerende vorm van bebouwing in het veendorpenlandschap.
​
Illustratie van de lintbebouwing
Sloten en kanalen
​
Het veengebied is van een van oorsprong nature nat gebied. Voor het agrarisch gebruik hiervan is het belangrijk dat er goede afwatering is. Hierdoor vind je veel sloten in het veendorpenlandschap.
​
Later werden er kanalen aangelegd die ook belangrijk waren voor transport. Tegenwoordig vervullen deze kanalen vooral een functie voor de recreatievaart.
Foto van een sluis in het veendorpenlandschap
Beekdalen ​
​
Het uiterlijk in de beekdalen kan sterk afwijken van de rest van het hoofdgebied. Hier hebben twee andere ontginningsvormen plaatsgevonden.
​
Het landschap heeft hier een open uitstraling met weinig en verspreide bebouwing. De kavels zijn kleiner, blokvormig en omrand door houtwallen.
​
Door ruilverkaveling zijn de kavels iets groter en zijn er minder houtwallen. Het ruimtelijke uiterlijk heeft nog steeds een groot contrast met de rest van het veendorpenlandschap.
Luchtfoto uit 1966 van de havezate Havixhorst naast de kronkelende Reest
Bron: Beeldbank Drents Archief
Turfwinning​
​
In Zuidwest-Drenthe zijn er maar twee turfwinningskoloniën gesticht, Dieverbrug en Lheebroek.
​
Uiterlijk lijken deze weinig op het bekende beeld van de grootschaligere turfwinningskoloniën.
Met de rationele verkaveling en de kleinschaligheid is dit landschap meer een mix tussen het agrarisch veen landschap en de broekontginningen.
​
Luchtfoto van Turfwinningskolonie bij Dieverbrug
Koloniën van weldadigheid​
​
In het noordwesten van de regio liggen twee opmerkelijk koloniën.
​
Opgezet door de stichting van weldadigheid in 1818 en 1821 zijn dit twee geheel 'geplande' nederzettingen. Ze waren bedoeld om de arme 'stadspaupers' een zelfvoorzienend bestaan te geven.
​
Deze nederzettingen met de karakteristieke kleine boerderijwoningen zijn nog steeds bewoond en terug te vinden.
​
Twee historische gebouwen van Frederiksoord
Kantelpunten
Om te lezen op welke wijze de cultuurhistorie het landschap heeft beïnvloed kunt u eens kijken bij de Kantelpunten.
Esdorpenlandschap​
Lees hier meer over het esdorpenlandschap.
