Esdorpenlandschap
Het esdorpenlandschap is vanaf het jaar 800 n. Chr. vrijwel geheel vormgegeven door het boerenbedrijf van de bewoners.
Een esdorp is de wijze waarop men zich op het Drentse plateau vestigde. Een esdorp is als het ware een boerendorp waarvan de bewoners samenwerkte.
Esdorpen bestaan uit de boerderijwoningen, brinken, en essen maar het omliggende gebied is minstens net zo belangrijk. Buiten een esdorp liggen de groenlanden en de heidevelden, de zogenoemde woeste gronden.
​
​
Op deze pagina lees je meer over de onderdelen van het landschap en hoe deze door de jaren heen het landschap hebben gevormd tot het huidige beeld.
Brinken
​
Brinken zijn een karakteristiek element van veel esdorpen.
​
Vroeger werd de brink gebruikt om het vee te verzamelen alvorens ze naar de gemeenschappelijk markegronden (heide) of groenlanden (beekdalen) gebracht om te grazen.
​
Tegenwoordig is het veelal een groen parkje in het hart van het dorp.
​
​
De huidige kerkbrink in Diever
Essen
​
De essen zijn de akkers die bij de esdorpen liggen. Essen zijn persoonlijk bezit en de grenzen waren gemarkeerd met struweel en bomen, bekend als houtwallen.
Tegenwoordig te zien aan een lichte ophoging in het land en soms zijn de houtwallen nog aanwezig
​
Es met houtwal omringt
Boerderijwoningen​
​
Lange tijd leefde het vee en de families onder hetzelfde dak in zogeheten woonstalhuizen.
​
In sommige dorpen zijn nog steeds enkele van zulke woningen te vinden en behoren dan tot de oudste gebouwen van het dorp. Het stalgedeelte is tegenwoordig omgebouwd tot aanvullend woongedeelte
​
​
Gemeenschappelijke woeste gronden
​
De woeste gronden waren het gemeenschappelijk eigendom van enkele esdorpen. Deze grond werd gebruikt om te grazen, hooien en te plaggen en was een onmisbaar onderdeel van het boerenbedrijf.
​
Tegenwoordig zijn de woeste gronden vrijwel allemaal in cultuur gebracht. De meeste voormalig woeste gronden zijn nu akkers maar een aanzienlijk deel is nu heide of bosgebied.
De heide op het Holtingerzand
Op de woeste gronden in de late middel eeuwen zouden er vrijwel geen bomen hebben gestaan.
Groenlanden
​
Bij de beekdalen was de bodem vruchtbaar en hier groeide veel grassen. Hoewel het te nat was om er te weiden kon er in de zomer gehooid worden. Dit was bekend als de groenlanden.
Door deze grassen te hooien kon het vee in de winter worden bijgevoerd. Zo kon men een grotere veestapel onderhouden.
​
Groenlanden aan de Reest
Esdorpenlandschap
​
Het esdorpenlandschap circa 1800 n. Chr..
De meeste esdorpen liggen met hun essen dicht bij de beekdalen.
​
De woeste gronden bezetten het grootste oppervlakte waarvan een groot deel uit heide bestaat.
​
​
Het esdorpenlandschap tegenwoordig.
De hele regio is in cultuur gebracht, het grootste deel als landbouwgrond.
​
Begin 20ᵉ eeuw zijn er bossen aangepland en op enkele plaatsen wordt beheerd om de heide in stand te houden.
​
Veendorpenlandschap​
Lees meer over het veendorpenlandschap.
Kantelpunten
Om te lezen op welke wijze de cultuurhistorie het landschap heeft beïnvloed kunt u eens kijken bij de Kantelpunten.
